آیا تا به حال به قطعات فلزی تولید شده دقت کرده اید؟ مطمئنا فرم و ساختار قطعه توجه شما را به خود جلب خواهد نمود. و اینکه چگونه قطعه تولید شده است و کار میکند. با کمی دقت بیشتر اطلاعات مفید دیگری را نیز خواهید یافت. اطلاعاتی که به صورت حک شده روی قطعه فلزی نقش بسته است. این اعداد و نوشته ها به شما کمک مینماید تا از اصالت کالا مطلع شوید. همچنین تناسب آن قطعه فلزی با نیاز شما را معین می سازد. دستگاه حکاکی روی فلز یکی از پرکاربردترین ابزارها در کارخانجات تولید قطعات فلزی می‌باشد.
شاید بتوان مدعی شد که این هنر پایه اصلی الهام بخش، برای اختراع صنعت چاپ به حساب می آید. تصویری که مشاهده میکنید برگرفته از وب سایت ویکی پدیا است. در این تصویر استادکار ماهر، به حکاکی روی فلز با دست مشغول است. اصولا حکاکی ترسیم کردن یک طرح بر روی یک سطح سخت است. ممکن است طرح به صورت فرو رفتگی بر روی سطح باشد یا به صورت برجستگی. در نتیجه بنا به نیاز، حکاکی روی فلز شکل های مختلفی به خود میگیرد.
چه نکته ای هنرمندان را تشویق به حکاکی روی این جنس سخت کرده است؟ در حقیقت دوام بالای فلز و ماندگاری طرح پس از گذشت سال ها دلایل اصلی این مسئله می باشند. امروزه در صنایع گوناگون هنر حکاکی به خدمت گرفته شده است تا قطعات فلزی دارای شناسنامه بوده و پس از گذشت سال ها قطعه تولید شده قابل ردیابی و تعمیر باشد.
یک روش مهم تاریخی برای تکثیر تصاویر، کتب و انواع متون، ساخت کلیشه چاپی به کمک حک روی فلز ، چوب و سنگ بوده است.
حکاکی رو فلزی؛ هنر غربی
حکاکی طرح های فاخر بر روی فلز، هنری است که از قدیم در غرب مورد توجه بوده است. بسیاری از هنرمندان بزرگ اروپایی ، مانند رامبراند و فرانسیسکو گویا آثار ارزشمندی با حکاکی روی فلز بجای گذاشته اند. آثار حکاکی که در زیر مشاهده میفرمایید، متعلق به رامبراند است که بصورت دستی روی فلز حک شده است. پرتره‌یی که مشاهده میکنید تصویر خود رامبرانت (1630) است و دو اثر دیگر سه صلیب (1653) و موعظه مسیح (1648) نام دارند.
حکاکی روی اشیائ زینتی
از جمله آثاری که هنر حکاکی بر روی فلز را به عنوان یک میراث از هنر غرب به رخ میکشند هدایا و یادگاری هایی است که در موزه بانک ملی ایران به نمایش گذاشته شده اند. این آثار به مناسبت پنجاهمین سالگرد تاسیس بانک ملی (1978) به این بانک اهدا گردیده است.
موزه بانک ملی ایران در خیابان فردوسی تهران واقع شده و بازدید از آن خالی از لطف نیست.
حکاکی در ایران
هنر قلمزنی، پیشینه حکاکی فلزات در ایران است. طرح ها و نقوشی که بر روی مس، طلا، نقره و برنج حکاکی شده اند ریشه در آداب و سنن ایرانیان دارد. شاید ماندگاری بالا دلیل اصلی علاقه هنرمندان به قلمزنی و حک روی فلز بوده است.
اکتشافات تاریخی در هنر قلمزنی، نشان می‌دهند که در دوران ساسانی، سلجوقی و صفوی، فلز کاری بسیار برجسته بوده است. پیشرفت این هنر به دلیل تلاش‌های سخت و دشوار استاد محمد عریضی پس از استاد محمد تقی طوفان در طول هشتاد سال گذشته است
تکنیک های مدرن حک فلز
امروزه دستگاه های حکاکی طرح مورد نظر را با سرعت و دقت بالا بر روی متریال مختلف حکاکی میکنند. دقیقا شبیه به پرینتری که بر روی کاغذ طرحی را چاپ می کند.
استفاده از کامپیوتر، سیستم های متنوع مکانیکی برای حک روی فلز به ارمغان آورده است. در اینجا چهار روش متداول حکاکی فلزات را بررسی میکنیم:
حکاکی ضربه ای
اسکرایب مارکینگ
حکاکی لیزری فلز
فرز سه محور
حکاکی ضربه ای
میتوان گفت تکنیک حکاکی ضربه ای از هنر قلمزنی الهام گرفته شده است. در این روش قلم حکاکی به طور مداوم بر روی سطح فلز کوبیده می شود. این ضربه باعث بوجود آمدن فرو رفتگی در فلز شده و یک نقطه پدیدار میشود. با ادامه پیدا کردن کار و تجمع نقاط در کنار یکدیگر طرح بر روی سطح فلز نقش می بندد.
اسکرایب مارکینگ
حکاکی اسکرایب یا خراشی روشی از حکاکی است که در آن قلم حک اسکرایب بر روی فلز کشیده می شود. در واقع با خراش دادن سطح فلز طرح بر روی سطح فلز حکاکی می شود.
حکاکی لیزری فلز
حال دیگر استفاده از لیزر در صنعت چندان هم جدید به نظر نمی رسد. قدرت قابل ملاحظه لیزر نه تنها در حکاکی روی فلز قابل استفاده است بلکه برای برش دادن فلز نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
فرز سه محور
استفاده از فرز در حکاکی به این صورت است که ابزار حکاکی با سرعت و تعداد دور بالا شروع به چرخیدن کرده و با حرکت بر روی سطح در دو جهت حکاکی را انجام می دهد. فرز سه محور این قابلیت را دارد که علاوه بر محورهای x و y در جهت محور z نیز حرکت میکند.
نمونه ابزار حکاکی روی فلز
در این تصویر از یک ابزار حکاکی اسکرایب و نمونه حکاکی آن عکاسی دقیق انجام شده است. این دستگاه محصول آرین صنعت حک می باشد.
مقایسه روشهای حک روی فلز
هر یکی از روش های حکاکی تاثیر مخصوص به خود را بر روی فلز می گذارند. به عنوان مثال در حک لیزری، با ایجاد حرارت در نقاط معینی از سطح فلز، طرح بر سطح آن حک می شود. عمق این حکاکی کم و هزینه حکاکی زیاد می باشد. در روش حکاک اسکرایب یک سوزن حکاکی بر روی سطح فلز کشیده شده و طرح مورد نظر را از خود به جای میگذارد. سر سوزن مخروطی شکل است و این مسئله در طرح حکاکی شده به وضوح قابل مشاهد است.